Historia de Gales

El país de Gales o Cymru (en galés) foi habitáu pol home modernu dende hai 29.000 años, magar que los asentamientos estables nel territoriu nun apaeceríen hasta la postrera Edá de Xelu. En Gales hai munchos xacimientos y restos del periodu Neolíticu (principalmente dólmenes y crónlechs), según restos posteriores de la Edá del Bronce y de la Edá del Fierro. La hestoria escrita de Gales entama cola llegada de los romanos, que ficieron delles campañes escontra la tribu de los Deceanglos nel nordeste del actual Gales nel añu 48. Dos de les mayores tribus britániques, los Siluros y los Ordovicos, aguantaron al dominiu romanu mientres dellos años, pero finalmente los Ordovicos foron sometíos en 79. Les tribus britániques de la dómina prerromana ocupaben el territoriu actual de Gales, pero tamién partes d'Inglaterra y el sur d'Escocia, no que s'entamaría na provincia romana de Britania hasta la retirada de les lexones romanes a empiezos del sieglu V. Nos sieglos siguientes nel territoriu de Gales formaríense pequeños reinos como Gwynedd y Powys, coles mesmes que los británicos convirtiéronse al cristianismu.

Mientres el periodu altomedieval, el territoriu de Gales atopábase estremáu en pequeños reinos, pero'l gobernante del reinu de Gwynedd, de normal yera reconocíu como'l Rei de los Britones. Dalgunos d'esos gobernantes yeren quien a gobernar sobre varios reinos y col pasu del tiempu la so influencia centralizadora estendióse. A mediaos del sieglu XI Gruffyd ap Llywelyn llegó a controlar tolos reinos de Gales y delles zones d'Inglaterra mientres un curtiu periodu. L'Alta Edá Media en Gales carauterizóse poles lluches escontra reinos ingleses como Mercia, dempués escontra'l reinu xunificáu d'Inglaterra, y darréu escontra los invasores normandos, qu'arribaron a les llendes de Gales nel añu 1067. La guerra es contra los invasores siguió mientres más de dos sieglos hasta la muerte del Llywelyn l'Últimu Rei en 1282, lo que constituyó l'anexón de Gales al reinu d'Inglaterra. Owain Glyndwr dirixó una rebelión escontra los ingleses a empiezos del sieglu XV y controló Gales mientres unos pocos años primero que la corona inglesa restableciera la so autoridá. Mientres el sieglu XVI la llexislación galesa foi progresivamente modificada pa incorporar les estructures executives a Inglaterra. Sicasí, a pesar de l'asimilación inglesa, los galeses caltuvieron el so llinguaxe y cultura.

Mientres el sieglu XVIII Gales foi afeutáu por dos importantes reformes: La Revolución industrial y la Renacencia Metodista. Mientres el sieglu XIX el sureste de Gales esperimentó n'especial una rápida industrialización y medría demográfica. Estes zones foron “anglificaes” por cuenta de la llegada d'inmigrantes, destacando colos territorios rurales, au se caltuvo con más fuercia la cultura tradicional galesa. Coles mesmes, la zona esperimentó la influencia del cristianismu metodista.

Nel sieglu XX, y tres la Segunda Guerra Mundial, el territoriu de Gales esperimentó un progresivu cayente por cuenta de la crisis de la industria del carbón y del fierro. Nel ámbitu políticu la crisis provocó que'l Partíu Lliberal fuera movíu del poder pol Partíu Llaborista. Mientres esti periodu los nacionalistes del partíu Plaid Cymru, dirixíos por Gwynfor Evans, consiguieron per primer vegada representación nel parllamentu del Reinu Xuníu nel añu 1966, y convirtieron la "devolución” de les instituciones parllamentaries galeses nel so principal oxetivu políticu. Nel referendu de 1979 ganó'l votu negativu, pero en 1997 fízose un nuevu referendu nel que ganó'l sí por un estrechó marxe, lo que permitió la creación d'un parllamentu galés en Cardiff.